Мин хос эһэм Федоров Михаил Алексеевич Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, буолаары турар 70 сыллаах Кыайыы бырааьынньыгар арай баар эбит буоллун…

Хос эьэм 1917 сыллаахха Хаҥалас улууһугар Дьэр нэьилиэгэр торообутэ.  7 сааьыттан тулаайах хаалан элбэх эрэйи көрсубутэ. Бииргэ төрөөбүт убайдара ыалга иитиллэн, детдомунан сылдьаннар син үөрэммиттэр.  Онтон мин  хос эһэм үлэһитэ бэрт буолан оскуолаҕа үөрэммэтэҕэ.  Араас хара үлэҕэ үлэлээн бэрт улахан эрэйинэн улааппыта. Сэрии сылларыгар Дьэр нэһилиэгэр Уулаах – Аан сэлиэнньэтэ уонна Куудук сэлиэнньэтэ баар эбит, хос эһэм онно колхозка үлэлээбит.  Бу колхоз Карл Маркс аатынан эбит.  Аан дойду Улуу сэриитэ буоларыгар кини 24 саастаах эбит. Тулаайах буолан ыал буолбакка сылдьыбыт. Бастакы хомуурга дьону 1941 сыллаахха ылбыттар. Сэриигэ барбыттары солбуйан үлэ кытаанаҕын көрсөн элбэхтэ тоҥон-хатан сордоммут. Онтон 1943 сыллаахха сылгыһыттыы сырыттаҕына бэбиэскэ кэлбит. 1943 сыл бэс ыйын 9 кунугэр Дьэр нэһилиэгиттэн 24 киьи барбыт. Олор истэригэр мин хос эһэм Федоров Михаил Алексеевич баар эбит. Барар күнүгэр үлэттэн биирдэ босхолообуттар.  Колхоз кинилэргэ түөртүү киилэ лэппиэскэ уонна иккилии киилэ арыы биэрбит.  Дойдуларыттан барыахтарын иннинэ Куудук нэһилиэгэр 4 күн устата оһуокайдаан бырастыыласпыттар. Онно хос эһэм оһуохай эппит үһү.  Дьонноох  дьону кэргэттэрэ, оҕолоро атаарбыттар. Эһэм эрэйдээх соҕотоҕун сылдьаахтаабыт. Покровскай военкоматыттан барбыттар. Онно Дьокуускайтан «Ленин» борокуот кэлэн турар эбит. Элбэх дьону сэриигэ хомуйан илдьэ иһэр эбит. Атаарааччылар дьоннорун сайыһан ууну кэһэ-кэһэ ытаабыттар. Дьэ итинник мин хос эһэм сэриигэ барбыт. Элбэхтэн элбэх, аҕыйахтан аҕыйах охтор сэриитигэр хос эһэм 1946 сылга диэри сылдьыбыт. Сэриигэ кини сылгыһытын билэннэр коннай депоҕа сулууспалаппыттар. Сэрии ыарахан пушкаларын, артиллериятын, астарын барытын аттар соһоллор эбит. Хос эһэм аттарын наьаа учугэйдик көрөрө уонна аһынара. Кавалерияҕа уонна стрелковай батальоҥҥа сулууспалаабыт. Элбэх өлүүнү-сүтүүнү көрсөн,  ууга тимирэ-тимирэ дагдайан, аттарын ардыгар ааттаһан, ардыгар мөҕөн илдьэ сылдьыбыт. Онно наьаа элбэх ат баар эбит. Эһэм аттарын аһынан ытамньыйан кэпсиир эбит. Онон ат кыһалҕатын, ат үөрүүтүн тэҥҥэ соһон-сыьан сэриини бүтэрэн баран 1946 сыллаахха дойдутугар төннүбүтэ. Эйэлээх олоххо хос эһэм эбээ Харитиналыын ыал буолбуттар.  Кинилэр сэттэ оҕоломмуттар. Мин эһэм Петр Михайлович кинилэр иккис оҕолоро эбит, кини физкультура учуутала этэ. Билигин пенсияҕа олорор.  Хос эьэм Михаил Алексеевич аатынан соҕотох уолун мин аҕабын ааттаабыттар.  Хос эһэм эйэлээх олоххо олус кыһанан туран сылгыһыттаабыта. Кини үтүө үлэтин иһин  Саха АССР  үтүөлээх сылгыһыта буолбута.  Хос эһэм 1990 сыллаахха өлбүтэ.

  Мин хос эһэм олоҕунан киэн туттабын. Кини көлүөнэтэ биһиги дьоллоох олохпут туһугар турууласпыта. Ол иһин биһиги эдэр ыччат хос эһэлэрбит килбиэннээх олохторун өрүү өйдүөхтээхпит.

  Кыайыы кыьыл былаагын

  Эһэм эмиэ көтөхсүбутэ,

  Аллаах атыгар олорон

  Кыайыыны уһансыбыта.

  Сэрии иэдээннээх толоонуттан

  Төҥнөн кэлэр дьолломмута

  Уонна үлэ үөрүүтүн өр сылларга билбитэ.

  Үтүөлээх сылгыһыт буолуор диэри

  Күүстээх уүэни үлэлээбитэ

  Киэн туттабын Эьһэм аатынан,

  Өрүү умнубаппын кини килбиэннээх  олоҕун.